|
 مقدمه :
استفاده از مواد شيميائي خطرناك در تمامي آزمايشگاهها بايد مطابق با اصول استاندارد ادارة ايمني و سلامت شغلي
[occupational safety and Health Administration(OSHA)] باشد.
براي اجراي اين استاندارد بايد تدابير محافظت در برابر مواد شيميايي (CHP) نوشته شود. اين تدابير بايد سلامتي افرادي را كه در آزمايشگاه با مواد شيميائي خطرناك كار مي كنند تأمين كند.
اين بخش از دستورالعمل راهنماي ايمني در آزمايشگاه، شامل تدابير محافظت در برابر مواد شيميائي (CHP) است و اين تدابير به شكل بارزي مي تواند در مواقع ضروري از سرايت مواد شيميايي خطرناك به بدن جلوگيري كند.
علاوه بر دستورالعمل هاي اجرايي استانداردي كه در سايت قرارداده شده، لازم است براي ساير موارد خطرساز(اعم از شيميايي، فيزيكي و غيره ) نيز اين دستورالعمل ها آماده شود.
بنابراين بايد مواد شيميايي خطرناك و ساير موارد مخاطره آميز توسط مسئول هر آزمايشگاه مشخص شده و با همكاري واحد ايمني؛ سلامت و محيط پزوهشكده اقدام به تهيه دستورالعمل اجرايي استاندارد شود.
مسئوليت ها در برابر محافظت از مواد شيميايي
مسئوليت رئيس بخش
- اطمينان از وجود تمام امكانات لازم براي ايمني در برابر مواد شيميايي در بخش مربوط به خود
- دستور تهيه كردن دستورالعمل محافظت در برابر مواد شيميايي (CHP) متناسب با نياز آزمايشگاه مربوطه
مسئوليت ناظر (سرپرست)
- تهيه و تكميل دستورالعمل محافظت در برابر مواد شيميايي (CHP)، مخصوص به آزمايشگاه مربوط به خود
- آموزش كاركنان و تازه واردين به آزمايشگاه به منظور چگونگي يافتن و استفاده از MSDS (برگ اطلاعات ايمني مواد شيميايي)
- تهيه MSDS مواد شيميايي موجود در آزمايشگاه براي استفاده داخلي
- مطلع كردن تازه واردين از مواد شيميايي خطرناك موجود در آزمايشگاه
- تهيه دستورالعمل چگونگي استفاده كردن از مواد شيميايي بسيار خطرناك
- هماهنگي به منظور انجام آزمايشات طبي، كنترل ميزان تماس با مواد شيميايي و ...
- هماهنگي فوري براي اقدام به موقع در موارد اورژانس، يا ريختن مواد شيميايي، جراحت و آسيب بدني يا سرايت سريع وسيع مواد شيميايي
- تهيه MSDS براي همه موارد شيميايي خطرناك موجود در آزمايشگاه به منظور استفاده تمامي كاركناني كه با اين مواد سر وكار دارند. در صورت لزوم اطلاعات اين مواد بايد به روز شود.
مسئوليت كاركنان و دانشجويان
- آگاهي از مقررات و اجراي استانداردهاي مربوط به محافظت در برابر مواد شيميايي (CHP)
- گزارش دادن حوادث، يا احتمال سرايت مواد شيميايي، و يا هر وضعيت خطرناك ديگر به سرپرست آزمايشگاه
مسئوليت واحد ايمني و سلامت
- بازبيني و مرور دستورالعملهاي استاندارد محافظت در برابر مواد شيميايي به طور سالانه.
- توسعه و تكميل راهنماي ايمني شيميايي، تجديدنظر در راهنماي ايمني آزمايشگاه و اطلاعات موجود در سايت براي آموزش كاركنان آزمايشگاه .
- ارزيابي ميزان سرايت يك ماده شيميايي و پيش بيني روش هاي جلوگيري ازسرايت آن.
- راهنمايي در مواقع اضطراري به منظور جمع آوري مواد شيميايي كه ريخته است.
- تحقيق و رسيدگي به حوادث آزمايشگاهي.
- نگهداري اطلاعات و اسنادي كه بيانگر تماس كاركنان با مواد شيميايي بوده است.
- تهيه و نگهداري ليست مواد شيميايي كه نيازمند اقدامات كنترلي بيشتري است.
- بازرسي دوره اي آزمايشگاهها به منظور بررسي مسائل ايمني آنها.
- برگ اطلاعات ايمني مواد شيميايي ‹‹MSDS››
ادارة ايمني و سلامت شغلي‹‹OSHA›› لازم دانسته است كه تمام سازندگان، بازرگانان عمده فروش، و توزيع كنندگان مواد شيميايي برگ اطلاعات ايمني مواد شيميايي ‹‹MSDS›› براي موادي كه توليد مي كنند يا مي فروشند تهيه كنند. OSHAهمچنين لازم دانسته كه كارفرمايان يك كپي از MSDS مواد شيميايي خطرناك تهيه و در مكاني كه با اين مواد سروكار دارند نگهداري كنند. اين اطلاعات‹‹MSDS›› بايد در تمام اوقات كاري در دسترس افراد باشد.
عموماً برگه هاي اطلاعات MSDSبا ماده شيميايي سفارش شده توسط شركت سازنده داده مي شود يا مي توان آن را بعداً دريافت كرد.
دسترسي به MSDS يك ماده شيميايي از طريق لينكهاي موجود در وب سايت واحد ايمني و سلامت امكان پذير است .
قبل از كاركردن با هر ماده شيميايي ابتدا با استفاده از MSDS آن با خطرات و نكات ايمني مربوطه بايد آشنا شد.
برگه هاي اطلاعات ايمني مواد شيميايي حاوي اطلاعاتي است كه عبارتند از : نام ماده شيميايي- خصوصيات فيزيكي و شيميايي- سميت آن- شيوه صحيح جابجايي و نگهداري آن- روشهاي صحيح اقدامات اورژانسي اوليه و ...
به طور كلي يك MSDS حاوي اطلاعات گوناگوني مي باشد كه تعدادي از آنها عبارتند از :
1- هويت ماده شيميايي
2- تركيب يا اطلاعات مربوط به اجزاء سازندة آن
3- آشنايي با خطرات احتمالي
4- اقدامات اوليه اورژانسي
5- اقدامات اوليه در مواجهه با حريق
6- اقدامات اوليه در صورت ريختن اتفاقي ماده شميايي
7- شيوه صحيح حمل و نقل و نگهداري
8- روشهاي مهاركردن سرايت آن/ محافظت افراد در برابر ماده شيميايي
9- خواص فيزيكي و شيميايي
10- پايداري و واكنش پذيري
11- اطلاعات سميت ماده شيميايي
12- اطلاعات اكولوژيكي
13- اصول صحيح معدوم كردن پسماندهاي آن
14- اطلاعات لازم در مورد جابجا كردن آن
15- ساير اطلاعات
پاسخ هر سؤالي در مورد MSDS را در آدرس زير مي توان يافت.
http://www.ilpi.com/msds
جستجوي MSDS در آدرس زير امكان پذير است.
http://www.msdssearch.com/msdssearch.htm
برچسب نام ماده شيميايي :
برچسب هاي نصب شده بر روي ظروف مواد شيميايي، منبع اصلي و مهم اطلاعات آن ماده است.
سازندگان مواد شيميايي بايد براساس استانداردهاي مرتبط با خطر مواد شيمياييOSHA (1200،1910،CFR29) بر روي هر ظرف، برچسبي داراي مشخصات: نام و آدرس سازنده – نام ماده شيميايي و خطرات احتمالي در صورت استفاده از آن را قيد نمايند.
بيشتر سازندگان مواد شيميايي اطلاعات اضافي ديگري مانند خواص فيزيكي- اقدامات اوليه اورژانسي و .. را نيز روي برچسب قيد مي كنند. براساس استاندارد مربوط به آزمايشگاه كه توسط OSHA تعريف شده است (1450،1910،CFR29) بايد مسئولين آزمايشگاه مطمئن باشند كه ظروف حاوي مواد شيميايي خطرناك موجود در آزمايشگاه، بدون برچسب يا داراي برچسب مخدوش شده نباشند. همچنين ظروف حاوي حلال يا مواد شيميايي ديگري كه برچسب آن به مرور زمان خراب شده بايد مجدداً برچسب جديد نصب گردد.
مقادير كم مواد شيميايي كه به طور موقت در ظروف آزمايشگاه نگهداري مي شوند بايد داراي برچسب نام ماده شيميايي و خطر مربوط به آن باشند.
علامت لوزي: روشي براي طبقه بندي خطرات يك ماده شميايي( توسط NFPA )
علامت لوزي كه توسط NFPA طراحي شده است روشي بين المللي براي شناسايي خطرات مربوط به يك ماده شيميايي خاص است. تا كاركنان با استفاده از اطلاعات آن دچار صدمه و آسيب نشوند.
اين علامت خيلي مواقع در آزمايشگاهها، مكان هاي نگهداري مواد شيميايي يا روي ظروف مواد شيميايي پيدا مي شود. در جدول زير خطرات گوناگون در لوزي مربوطه بوسيله كدهايي به شكل عدد نشان داده شده كه به ترتيب شدت خطر تقسيم بندي شده اند.
لينكهاي مرتبط با NFPA
http://www.nfpa.org/index.asp
http://www.nfpa.org/faq.asp?categoryID=928#23060
دستورالعمل هاي اجرايي استاندارد (SOPs)
دستورالعملهاي اجرايي استاندارد كه روشهاي صحيح كار را بيان مي كنند، به منظور راهنمايي افراد جهت كاركردن صحيح با مواد شيميايي خطرناك تهيه شده اند.
دستورالعملهاي اجرايي استاندارد بايد براي هر كدام از مواد شيميايي خطرناك كه در آزمايشگاه وجود دارد تهيه شود، (SOP)ها بايد بيان كننده شيوة صحيح آماده كردن، توزيع و انتقال، نگهداري، معدوم كردن پسماندها و اقدامات اورژانسي اوليه موردنياز براي هر ماده شيميايي خطرناك يا گروهي از مواد شيميايي كه خطرات مشابه دارند باشد.
نكات قابل توجه در ارتباط با مواد شيميايي
1) تهيه مواد شيميايي
• هنگام خريداري مواد شيميايي براي آزمايشگاه، بايد بررسي كاملي انجام داد تا مواد شيميايي اي خريداري گردد كه كمترين خطرات را داشته باشند.
• حجم مواد شميايي خطرناك كه در آزمايشگاه نگهداري مي شود بايد حتي الامكان مطابق با نياز باشد تا خطرات ناشي از آن براي كاركنان كم باشد. (از ذخيره بيش از حد نياز مواد در آزمايشگاه پرهيز شود)
• انجام يك آزمايش به روشهاي مختلفي امكان پذير است، به اين منظور بايد با بررسي دقيق روشها، روشي را انتخاب كردكه از مواد شيميايي با خطرات كمتر و ايمني بيشتر استفاده شود.
• مطلب مهم در مورد مواد شيميايي جلوگيري از خريداري موادي است كه در آزمايشگاه موجود است. چون در بعضي از آزمايشگاهها محققين مختلفي فعاليت مي كنند، براي جلوگيري از خريدهاي تكراري، بايد ليست مواد شيميايي و مقادير هركدام در دسترس باشد. رعايت اين موضوع ضمن اينكه حجم مواد شيميايي خطرساز را در آزمايشگاه كم مي كند، فضاي موردنياز براي نگهداري اين مواد را هم كاهش خواهد داد.
2) كاركردن با پودرهاي شيميايي
بعضي از مواد شيميايي كه براي تهيه محلول استفاده مي شوند به شكل پودر هستند. به منظور كاهش خطرات ناشي از استنشاق گرد و غبار اين مواد و جلوگيري از آلودگي سطوح آزمايشگاه نكات ذيل توصيه مي شود.
• در صورت امكان، ماده شيميايي موردنياز به صورت محلول هاي آماده خريداري گردد.
• در صورت امكان، پودر موردنظر به شكل بسته بندي شده و با وزن مشخص در ويالها يا شيشه هاي درب بسته اي كه بتوان حلال را به داخل آن تزريق كرد، تهيه گردد.
• در صورتيكه توزين پودر شيميايي در فضاي آزمايشگاه بايد انجام شود، نكات زير رعايت گردد.
الف- در صورت امكان از ترازويي كه در محفظه سربسته است استفاده شود، تا گردوغبار در هوا پخش نگردد.
ب- در صورت امكان با انتقال ترازو به هود شيميايي يا هود بيولوژيك، توزين در زير هود انجام گيرد.
ج- براي انتقال ماده شيميايي از ظرف به ترازو اسپاتول مناسب استفاده شود.
(از ريختن يا پاشيدن پودر هنگام توزين اجتناب كنيد)
د- هميشه هنگام كار با مواد شيميايي خطرناك از تجهيزات محافظت شخصي استفاده شود.
هـ - بعد از اتمام كار سطوح آغشته به مواد شيميايي را به طرز صحيح تميز نمائيد. تميز نگه داشتن سطوح كار علاوه براينكه خطر سرايت مواد به ديگران را كاهش مي دهد، از ايجاد خطا در ساير آزمايشات نيز مي كاهد.
3) حمل و نقل مواد شيميايي
هنگام حمل و نقل، رعايت نكات ايمني ذيل به منظور جلوگيري از افتادن و ريختن مواد شيميايي لازم است.
الف- مواد شيميايي خريداري شده را حتماً در محيط آزمايشگاه از فروشنده تحويل بگيريد.
ب- در صورت استفاده از ظروف شيشه اي براي حمل و نقل مواد، درب آن محكم و غيرقابل نشت بوده و در يك ظرف نشكن ديگري قرار داده شود.
ج- در صورت امكان، حمل و نقل مواد شيميايي با وسايل حمل و نقل عمومي انجام نشود.
4) انبار كردن مواد شيميايي
شيوه صحيح نگهداري مواد شيميايي در آزمايشگاه هميشه يكي از مطالب بسيار با اهميت است.
مواد شيميايي كه به شيوه ناصحيح در كنار همديگر نگهداري مي شوند ممكن است با همديگر واكنش داده و محصولات خطرناك توليد كنند.
گاهي اوقات نگداري ناصحيح مواد شيميايي علاوه بر آلودگي، باعث هدررفتن مواد و كاهش خواص و اثرات مواد شيميايي مي شود.
رعايت نكات ذيل مي توان خطرات ناشي از ناسازگاري مواد را حذف كند.
• از نگهداري اسيدها در مجاورت بازها يا فلزات فعال مانند سديم- پتاسيم و منيزيم خودداري كنيد.
• از نگهداري جامدات يا اسيدهاي اكسيدكننده در مجاورت اسيدهاي آلي و مواد قابل اشتعال اجتناب نمائيد.
• از نگهداري موادي كه با آب واكنش مي دهند در اطراف سينك دستشويي يا نزديكي محلولهاي آبي خودداري كنيد.
 |
.gif)
